Mentalno zdravlje i neplodnost

Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije (SZO) 8–12% parova širom sveta ima problem neplodnosti, a poslednjih godina dramatično se povećao broj onih koji traže lečenje. Dijagnoza i terapija opterećuju i psihološki i fizički većinu pacijenata, žena i muškaraca. Incidencija depresije kod parova koji se leče od neplodnosti znatno je veća nego kod parova koji nemaju problem sa plodnošću. Takođe, anksioznost je značajno veća kod parova koji imaju problem sa neplodnošću nego u opštoj populaciji.

Psihološki aspekti neplodnosti: uzrok ili posledica?

Tokom godina je naglašeno da je jedna od najtežih emocionalnih posledica neplodnosti gubitak kontrole nad svojim životom, jer neplodnost marginalizuje druge važne aspekte života (Cousineau 2007). To se delimično može objasniti činjenicom da se tokom detinjstva i adolescencije socijalne poruke o važnosti roditeljstva neprestano šire, posebno u odnosu na žene, pokazujući da je „biti majka“ centralna uloga identiteta. Stoga žene koje imaju problem sa neplodnošću često doživljavaju osećaj gubitka identiteta, osećaj manjkavosti i nesposobnosti (Deka 2010).

Anksioznost i depresija

Stres, depresija i anksioznost su uobičajene posledice neplodnosti. Brojne studije su otkrile da je učestalost depresije kod parova koji se leče od neplodnosti znatno veća nego kod parova koji nemaju probem sa plodnošću, sa procenama prevalencije velike depresije u rasponu od 15-54% (Dovnei 1989; Fassino 2002; Chen 2004). Važno je proceniti depresiju kod žena na početku dijagnoze i lečenja neplodnosti, jer je većina studija pokazala da je prisustvo simptoma depresije povezano sa dužim trajanjem lečenja (Thiering 1993; Kee 2000; Smeenk 2001; Lok 2002).

Takođe, pokazalo se da je anksioznost značajno veća kod parova koji imaju problem neplodnosti nego u opštoj populaciji: 8–28% parova sa problemom neplodnosti prijavljuje klinički značajnu anksioznost, a generalizovani anksiozni poremećaj je najčešći dijagnostifikovani anksiozni poremećaj (Anderson 2003; Chen 2004).

Uzročna uloga psiholoških poremećaja u razvoju neplodnosti i dalje je predmet rasprave.

Studija Lapanea i njegovih kolega (1995) u kojoj je učestvovalo 58 žena u reproduktivnoj dobi izvestila je o dvostrukom povećanju rizika od neplodnosti među onim ženama sa istorijom simptoma depresije. Međutim, studija nije kontrolisala i druge faktore koji bi mogli uticati na plodnost, poput pušenja cigareta, upotrebe alkohola, smanjenog libida i indeksa telesne mase.

Predloženi mehanizmi putem kojih bi depresija mogla direktno da utiče na neplodnost uključuju fiziologiju depresivnog stanja, kao što su povišeni nivoi prolaktina, poremećaj ose hipotalamus-hipofiza-nadbubrežna (HPA) i disfunkcija štitne žlezde (Okvir 1). Studija na 10 depresivnih i 13 žena koje nemaju problem sa depresijom sugerisala je da je depresija povezana sa abnormalnom regulacijom luteinizirajućeg hormona, hormona koji reguliše ovulaciju (Meller 1997). Promene u imunološkoj funkciji povezane sa stresom i depresijom mogu takođe negativno uticati na reproduktivnu funkciju (Haimovici 1992).

OKVIR 1 Uzročni fiziološki putevi povezani sa depresijom i neplodnošuću

• Hiperprolaktinemija

• Prekid ose hipotalamus-hipofiza-nadbubrežna žlezda (HPA)

• Hipo- ili hipertireoza

• Abnormalnosti u regulaciji luteinizirajućeg hormona

Jasno je da su potrebne dalje studije kako bi se razlikovali direktni efekti depresije ili anksioznosti od povezanih simptoma i / ili ponašanja (npr. nizak libido, pušenje, upotreba alkohola) koji mogu ometati reproduktivni uspeh. U zanimljivom radu Moura-Ramosa i njegovih kolega (2012) naglašeno je da indirektni faktori povezani sa stresom, kao što su socioekonomski status i mesto prebivališta, mogu imati uticaja na emocionalni stres (definisan kao napetost, nervoza ili zabrinutost jer ne ispunjavaju kriterijume za dijagnozu depresije ili anksioznog poremećaja). Autori su primetili da kontekstualni faktori indirektno utiču na emocionalni stres oblikujući način na koji muškarci i žene doživljavaju neplodnost. Takođe su otkrili da indirektni efekti, iako se nalaze i kod muškaraca i kod žena, manje predviđaju emocionalnu uznemirenost muškaraca nego žene.

Budući da je emocionalni stres takođe povezan sa fiziološkim promenama, ovo otvara mogućnost da istorija visokog nivoa kumulativnog stresa povezanog sa ponavljajućom depresijom ili anksioznošću takođe može biti uzročni faktori neplodnosti (Deka 2010). U prilog ovom stavu ide i Harvardska studija: Raspoloženje i ciklusi sprovedena od strane Harlov i saradnika (2003). Ovo je pokazalo da depresija tokom života može biti povezana sa ranim padom funkcije jajnika.

Više o programu podrške - Na putu do roditeljstva možete da pročitate OVDE

Upitnik Ukoliko želite da učestvujete u istraživanju koje sprovodimo na katedri za psihoterapiju o psihološkim aspektima steriliteta, možete da popunite upitnik OVDE

#naputudoroditeljstva #sterilitet #infertilitet #neplodnost #mentalnozdravlje

Autorsko delo: Mirjana Ćoso
Prevod i obrada: Mirjana Ćoso
Izvor teksta: Doyle, M; Carbelledo, A (Cambridge University Press, 2018): Infertilitet i mentalno zdravlje.
Za preuzimanje teksta kontaktirajte autora.